Aleksander Gierymski

Aleksander Gierymski, młodszy (o 6 lat) brat Maksymiliana, urodził się w Warszawie, 

w 1860 roku.
Edukację artystyczną rozpoczął w roku 1867 (rysunek), w Warszawie. 

W okresie 1867-72 studiował w Akademii w Monachium, otrzymując ważne 

wyróżnienie - złoty medal. Był ilustratorem pracującym dla czasopism 

warszawskich, jak "Kłosy" czy "Tygodnik Ilustrowany".
W latach 1873-4 przebywał we Włoszech, przede wszystkim w Rzymie. 

Obrazy, które stworzył w tym czasie wystawił z warszawskiej Zachęcie - wzbudzając 

spore zainteresowanie krytyki i odbiorców. Wkrótce znów wyjeżdża do Rzymu, 

gdzie przebywa do 1879 roku. W czasie tym zgłębia tajniki dawnego malarstwa 

włoskiego, acz zaczyna też zajmować się nowymi, współczesnymi mu trendami 

w malarstwie europejskim, przede wszystkim, nowymi sposobami zastosowania 

barwy i naturalnego światła...
Teoretycznie takie eksperymenty kojarzymy z impresjonizmem, jednak historia 

malarstwa nie przebiega skokowo, choć często można odnieść takie wrażenie

oglądając liczne albumy malarstwa, albo rozdziały w podręcznikach..., nie, 

symptomy przemian pojawiały się dużo wcześniej i nie tylko we Francji. 

Poza tym w ogóle nie wiadomo, czy Aleksander znał obrazy francuskich

impresjonistów, czy jedynie czerpał z nowych mód objawiających się w malarstwie 

europejskim...
W roku 1879 artysta wraca do Warszawy, gdzie przebywa do roku 1888. 

Jest to dla artysty czas szybkiego rozwoju, powstaje wiele ważnych dzieł nazwijmy

je w uproszczeniu - rodzajowymi - podczas pobytu w Warszawie wiąże się on bowiem 

ze środowiskiem artystyczno-literackim pozytywistów.
Poważną rolę w budowaniu jego sławy odegrał wówczas Stanisław Witkiewicz, 

promując artystę na łamach pozytywistycznego czasopisma "Wędrowiec". 

Jednak mimo wielu - może nawet najlepszych obrazów w swojej twórczości, 

nie udaje się Aleksandrowi zdobyć uznania w kraju, a z powodu trudnej sytuacji 

materialnej, w roku 1888 postanowił ponownie wyjechać - najpierw do Niemiec, 

potem Francji. W tym czasie maluje więcej pejzaży, w tym świetne nokturny 

- pejzaże miejskie w barwach nocy.
Jeszcze tylko raz wróci do Polski, lecz z powodu kolejnego niepowodzenia, 

kolejny raz wyjeżdża do Włoch (1895), do Rzymu, gdzie też umiera - w 1901 roku.

Można zatem powiedzieć, że choć przeżył brata, także zmarł bardzo młodo (41 lat). 

Czas przedstawić obrazy artysty - najpierw co nie co dzieł o tematyce prozaicznej, 

codziennego życia ludzi, a zacznę od obrazów podkreślających wielką zmianę w naszej

 kulturze, która rękami obcych najeźdźców bezpowrotnie usunęła zeń różnorodność

 kulturową - nie narzuconą - ale naturalnie rozwijaną od niemal początku istnienia 

Polski jako państwa. Dwa pierwsze obrazy - od góry - z serii: "Święto Trąbek": 

 

 I inny obraz: 

 Poniżej widzimy jeszcze głębszy wpływ pozytywizmu na malarstwo 

artysty - jeden z kilku najbardziej znanych obrazów - scena pozbawiona 

tradycyjnej teatralności, patetyzmu, bez nadnaturalnych elementów i symbolizmu 

ukazująca tragedię chłopskiej rodziny - śmierci dziecka, rozpaczy matki, 

zamyślenia ojca, i trumna - jej rozmiar...

Poniżej zamieściłem też dwa studia postaci rodziców - ważna uwaga na temat 

metody malowania - nie z natury, a jednak łącząc szkice i studia w jedną całość, 

prawdopodobnie jednak - w pracowni.

 

Podobnie jak scena śmierci w chłopskim domu, "Pomarańczarka" - a właściwie 

"Żydówka z pomarańczami" - w bardzo sugestywny sposób ukazuje 

codzienność ówczesnego życia, jednak obraz ten ma już również cechy, 

które znamy miedzy innymi z dawnych rodzajowych przedstawień holenderskich,

oraz - jeszcze silniej - z malarstwa artystów "flirtujących" z impresjonizmem. 

Rozproszone, naturalistycznie oddane światło, perspektywa powietrzna 

zamglonego miasta, rozedrgane współoddziaływanie drobnych pociągnięć pędzla...

Ten obraz szczególnie kojarzy mi się z twórczością i nastrojowością prac

Olgi Boznańskiej..., którą opiszę w następnym poście.

Poniżej inny obraz - całkiem inny - niby bardzo bliski impresjonizmowi, 

lecz tylko pozornie - scena wydaje się zbyt upozowaną, jakby artysta 

eksperymentował z pełnoprawnym połączeniem nowych i dawnych sposobów 

stricte malarskich, jednocześnie próbując osadzić je w tematyce pozytywistycznej 

- sceny z życia wsi, choć jest to jednak scena poddana głównie poszukiwaniom 

formalnym - grze światła i barw..., na co dość dosadnie wskazuje ubiór 

chłopca - nie sądzę, by w codziennej pracy młodzi chłopcy na wsi 

ubierali tak piękne, czerwone, misternie przeszywane ciemną 

nicią - raczej odświętne, może niedzielne koszule...

Kolejny eksperyment łączący nowe i dawne trendy 

w ówczesnym malarstwie - niemal impresja, lecz nadal..., niemal,

prawie, nie całkiem.

Plus kilka innych - bardziej otwartych kompozycji rozległego krajobrazu,

w których ciągle o lepsze walczy ze sobą realizm z impresją:

Oraz kilka przedstawień miasta nocą - swoistych nokturnów...,

które można malować wyłącznie na dwa sposoby - z natury, 

lub na podstawie szkiców i obserwacji, ale w pracowni...

Aleksander Gierymski malował również portrety i postaci, choć zazwyczaj 

dość klasyczne, często jak i inne sceny, były eksperymentami łączącymi 

bardziej tradycyjne, czasem nawet rokokowe sceny, z trendami "rewolucji" 

w potraktowaniu motywu  malarskiego - bardziej od strony formy - niż treści

 anegdotycznych.

 

Na koniec kilka szkiców - ich swobodny i lekki malarsko styl przypomina dzieła  francuskich romantyków...

Linki: 
https://pl.wikipedia.org/wiki/Aleksander_Gierymski
http://www.pinakoteka.zascianek.pl/Gierymski_A/Index.htm
Często ostatnio pisze się mniej o twórczości artysty, a raczej o nieszczęśliwej końcówce  jego życia, spędzonej w zakładach dla obłąkanych...  Mam jednak wrażenie, że to tylko takie nasze "szukanie korzeni", łączności z zachodem,  ale oparte na modnej legendzie artystów / szaleńców, którą zapoczątkowały  liczne mity narosłe wokół życia Vincenta Van Gogha... Ku takiej interpretacji tematu skłaniam się, ponieważ Aleksander cierpiał  na zaburzenia psychiczne dopiero pod koniec życia i nie znalazłem  informacji, by w tym czasie jakoś wyjątkowo tworzył..., we wcześniejszej  twórczości też trudno doszukać się śladów szaleństwa - dlatego ten wątek  po prostu pominę, jako, moim zdaniem, nieistotny.        W najbliższych dniach opublikuję teksty o Boznańskiej  i - dla odmiany - o Wieruszu - Kowalskim  Zapraszam do odwiedzin!